گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و کاوش باستان‌شناسی

در محوطه باستانی قلعه سری تِرکام در بخش چهاردانگه ساری انجام گرفت: 

گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و کاوش باستان‌شناسی

       به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه مازندران، در چارچوب تفاهم‌نامه و قرارداد تحقیقاتی میان معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه مازندران و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران و با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، دو برنامه میدانی باستان‌شناسی در بخش چهاردانگه ساری در محوطه باستانی قلعه سری تِرکام آغاز شد و مرحله دوم آن در حال انجام است.

       بر اساس این گزارش، دکتر رحمت عباس‌نژاد سِرِستی، عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی و عضو هسته محیط زیست دانشگاه مازندران و سرپرست این برنامه میدانی، با اعلام این خبر گفت: برنامه اول، با عنوان "گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه تپه قلعه سری ترکام" آغاز شد و با انجام 48 گمانه آزمایشی در مهر 1403 به پایان رسید.

       عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران اظهارداشت: براساس این برنامه، محدوده عرصه و حرایم این محوطه مهم پیش از تاریخی، تعیین و پس از تصویب در شوراهای مربوطه، توسط وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به مراجع و نهادهای ذیربط استان مازندران ابلاغ خواهد شد.

       عضو هسته محیط زیست دانشگاه مازندران افزود: برنامه دوم، نیز با عنوان "گمانه‌زنی به‌منظور لایه‌نگاری محوطه باستانی قلعه سری ترکام" به سرپرستی نگارنده و با مشارکت و همکاری کارشناسانی از اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مازندران و اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی از دانشگاه مازندران و هم‌چنین، دانشگاه‌های تهران و هنر اصفهان شروع شده و تا 15 آذر ادامه خواهد داشت.

       دکتر عباس‌نژاد با اشاره به این‌که در راستای برنامه تعیین مسیر انتقال لوله گاز ساری-کیاسر و به دنبال گزارشی مبنی بر تخریب گسترده در تپه قلعه سری ترکام در سال 1389، محوطه‌هایی شناسایی شدند که پیشینه استقرار در دشت‌های میان‌کوهی منطقه چهاردانگه و کیاسر را حدود هزاره پنجم پ.م تعیین کردند، تصریح‌کرد: تپه قلعه سری، یکی از محوطه‌های مربوط به دوران پیش از تاریخ در منطقه مذکور است که روی تپه ماهوری منتهی به یک رودخانه و در ارتفاع حدود 1300 متری از سطح آب‌های آزاد در مجاورت روستایی به نام تِرکام قرار گرفته است.

       این باستان‌شناس گفت: منطقه چهاردانگه یکی از بخش‌های منطقه بزرگ هزار جریب در شرق مازندران است که در بخش جنوبی آن دشت‌های سمنان، دامغان و شاهرود واقع شده و در جبهه شمالی آن، دشت‌های جلگه‌ای شرق مازندران(گلوگاه، بهشهر، نکا، میان دورود و ساری) قرار دارند. از این رو کاوش محوطه قلعه سری ترکام صرف‌نظر از دست‌یابی به داده‌ها و اطلاعات ارزشمندی از دوران پیش از تاریخ، از جنبه مطالعه ارتباطات و برهم‌کنش‌های فرهنگی دوران یادشده بین جبهه‌های شمالی و جنوبی البرز مرکزی حائز اهمیت است.

       سرپرست هیات باستان‌شناسی اظهار کرد: با وجود انجام چند کار پژوهشی در این محوطه در سال‌های گذشته، متاسفانه درک مناسبی از دوران نوسنگی، انتقالی مس وسنگ، مس وسنگ، مفرغ و آهن و نیز گاه‌نگاری در منطقه چهاردانگه وجود ندارد. مواد فرهنگی نظیر سفال، ابزارهای سنگی، استخوان، زغال و ردّ و نشان سازه‌های معماری سنگ‌چین، خشت و ملات و هم‌چنین شواهد تدفین و اجاق، تاکنون از کاوش لایه‌نگاری به دست آمده و امید است که در این فصل به بقایای لایه‌های قدیمی‌تر، حداقل دوره‌های مس و سنگ و انتقالی مس و سنگ دست یابیم. سفال‌های دوره‌های مس و سنگ به رنگ قرمز و نخودی روشن با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه‌رنگ یا قهوه‌ای مایل به سیاه با رنگ‌مایه گل اخری در طرح‌های گوناگون هستند. رنگ سفال‌های دوره مفرغ نیز در طیفی از خاکستری تیره و سیاه داغدار است. سفال‌های خاکستری تیره و روشن نیز به فراوانی وجود دارند که مربوط به دوره آهن هستند.

       دکتر عباس‌نژاد افزود: لایه‌نگاری و گاه‌نگاری، داده‌پردازی یافته‌ها و تحلیل و تبیین داده‌ها، گردآوری و مطالعه نمونه‌های گیاهی و جانوری، گردآوری نمونه‌های دیرین اقلیم شناسی و میکرومورفولوژی، مطالعه برهم‌کنش‌های فرهنگی و تحولات و تغییرات اقتصادی و اجتماعی دوره‌های مس و سنگ، مفرغ و آهن دشت‌های میان‌کوهی منطقه چهاردانگه و کیاسر با مناطق پیرامونی، در شمار مهم‌ترین مسایل، پرسش‌ها و اهداف این برنامه میدانی باستان‌شناسی هستند.

       سرپرست هیات کاوش باستان‌شناسی گفت: در ابتدای اجرای این برنامه و در راستای تکمیل نقشه باستان‌شناسی پیش از تاریخ دشت کیاسر، از روش فتوگرامتری برد کوتاه برای تهیه عکس‌های هوایی و نقشه‌های تخصصی و تعیین عوارض محوطه بهره برده شده است. سپس، کار کاوش در دو گمانه لایه‌نگاری آغاز شده و در حال اجرا است. انتشار سریع گزارش نهایی کاوش و چاپ و نشر نتایج پژوهش‌ها در مجلات تخصصی و گردهمایی‌ها و استفاده از نتایج پژوهش تپه قلعه سری ترکام در هدایت برنامه‌های راهبردی میراث ‌فرهنگی استان مازندران از دیگر اهداف این برنامه است.

       عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران در پایان ابراز امیدواری کرد: این برنامه که با استقبال مقامات استانی و محلی قرار گرفته است با حمایت آنها در سال‌های بعد استمرار یابد و نتایج آن در مسیر رسالت‌ها، تکالیف و شاخص‌های عملکردی اداره‌کل میراث‌فرهنگی و گردشگری استان مازندران، دستگاه‌های اجرایی شهرستان ساری و نیز دانشگاه مازندران و هم‌چنین، در راستای توسعه گردشگری فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

روابط عمومی دانشگاه مازندران

​​​​​​​